§51. РУС ДАР МУҚОБИЛИ МУҒУЛҲОИ ИСТИЛОГАР

ҲАМЛАИ АВВАЛИНИ МУҒУЛҲО. Соли 1207 Чингизхон заминҳои хавзаи дарёи Иртишро ишғол намуда, онро яке аз улуси Муғулистон табдил дода, сарварии онро ба писари калониаш Ҷӯҷӣ супорид. Муғулҳо то солҳои 30-юми асри XIII ба забти Чин ва Осиёи Марказӣ банд буданд. Онҳо барои забткории дар пеш истода, оид ба вазъи сиёсӣ, иқтисодӣ ва ҳарбӣи кишварҳои аврупоӣ маълумотҳои ҷосусӣ чамъ мекарданд.

Баҳори соли 1223 лашкари 30-ҳазорнафараи Муғулбо сарварни Чебе ва Субадаӣ ба тарафи Аврупои Шарқӣ раҳсипор

-216-

шуд. Муғулҳо ба хонҳои қипчоқҳо шикаст доданд. Хонҳои кипчоқ аз князҳои рус ёрӣ хостанд.

31 маи соли 1223 дар наздикии дарёи Калка дастаҳои муттаҳидаи русу қипчоқҳо бо нерӯҳои асосии муғулҳо вохӯрданд. Князи Киев Мстислав Романович бо дастаи сарбазони худ аз дур шикастхӯрии чузъу томҳои лашкари Русро тамошо мекард. Дар рӯзи сеюми муҳориба князи Киев бо ҷанговаронаш силоҳи худро ба Замин гузошта, ба Субадай ваъда дод, ки ӯ бе ягон мамоният ба Рус хоҳад даромад. Сарфи назар аз ин рафтораш, князи Киев бо ҳамроҳии ҷанговарон аз тарафи муғулҳо ваҳшиёна ба қатл расонда шуд.

ҲУҶУМИ НАВИ МУҒУЛҲО. Соли 1235 муғулҳо дар қурултои худ, ки дар Қароқорум - пойтахти давлати Чингизхон баргузор гардида буд, қарор қабул карданд, ки барои забти кишварҳои Аврупо лашкар кашида шавад. Сарварии ин лашкаркаширо писари Ҷӯҷӣ - Ботухон ба ӯҳда дошт. Субадай мушовири ӯ буд.

Охири соли 1236 муғулҳо артиши Булғори Волгаро шикаст дода, баъд соли дигар қипчоқҳо ва мардуми қаламрави байни дарёи Волга ва Днепрро ба худ тобеъ карданд.

Ботухон дар муқобили Рус 120-140 ҳазор ҷанговарро истифода бурд, ки тахминан 40-50 ҳазорашро муғулҳо ташкил мекарданд.

ҲУҶУМИ БОТУХОН БА РУС. Зимистон Боту ба ҳудуди князигарии Рязан дохил гардид.

Баъди забти ин князигарӣ он ба тарафи князигарии Владимир харакат кард. Князи Рязан Юрий Всеволодич дар тӯли як моҳ, ки нерӯҳои ҳарбии худро дар Коломна ҷобаҷо кард. Дар наздикии Коломна қариб тамоми лашкари Владимир торумор карда шуда, бо ҳамин такдири шимолу шарқии Рус ҳал гардид. Москва, ки дар он давра шаҳр - қалъаи начандон калон буд, ба горатгарон муқобилат карда дода натавоннст. Баъди панҷ рӯз муғулҳо Москваро забт карда, онро хароб намуданд. Баъди Москва муғулҳо боз 14 шаҳри Рус, аз он ҷумла - Ростов, Суздал, Ярославл, Кострома, Углич, Димитров, Твер, Юрев, Владимирро забт ва ғорат карданд.

-217-

Тирамоҳи соли 1240 Ботухон бо лашкари бузурги худ ба самти ҷануби Рус ҳаракат кард, аз Днепр гузашта, ба Киев наздик шуд.

Ба мудофиаи Киев княз Даниил Романович роҳбарӣ мекард. Муҳофизони шаҳр ҳашт рӯз мардонавор ҳуҷум муғулҳо пас гардонданд. Дар рӯзи нуҳум ба муғулҳо муяссар шуд, ки шаҳри Киевро ба даст дароранд.

Баҳори Соли 1241 лашкари Ботухон ба самти ғарбӣ ҳаракат кард. Ягон кишвари ғарбӣ натавонист. ки ба муғулҳо муқобилияти сазовор нишон диҳад. Аврупои дар ҳолати парокандагии феодалӣ қарордошта дар муқобили Ботухон нстода ҳам намставонисг. Лашкари Ботухон дар давоми як сол Лаҳистон, Маҷористон, Чехия ва кишварҳои нимҷазираи Балканро ба харобазор габдил дода, ба сарҳади Италия баромад. Дар маркази Аврупо шаҳри Венаи Австрия ва шаҳри Оломоутси Чехияро ба даст овард. Вале охири ҳамон сол, дар лаҳзаи ҳалкунандаи такдири Аврупои Ғарбӣ Ботухон лашкарашро ба Шарқ, ба даштҳои поёноби Волга бозпас хонд.

ОЗОДШАВИИ РУС. Дар тӯли асрҳои ХШ-ХV князҳои Рус ба муқобили истилогарони Муғул мубориза мебурданд. Вале дар аввал дар ин мубориза на ҳамаи князиҳо фаъолона иштирок мекарданд. Ниҳоят, ташаббуси мубориза бар зидди муғулҳоро книзин Москва ба даст гирифг. Князи Москва Дмитрий Донскон ба хони Муғулҳо итоат намекард ва андоз ҳам намепардохт. Аз ин рӯ, Урдаи Тиллоӣ бар зидди ӯ лашкар кашид. Дмитрий Донской бо лашкари пурзӯри худ ба "пешвози" лашкари муғулҳо баромад ва 8 сентябри соли 1380 дар майдонн Куликово, ки дар соҳили дарси Дон воқеъ гардидааст, ба муғулҳо шикаст дод.

Дар ин муҳориба аз  ҳар ду то 30 ҳазор талаф ёфт. Вале соли 1382 муғулҳо аз нав ба

-218-