§27. ИМПЕРИЯИ КАРЛИ КАБИР

КАРЛИ КАБИР. Шоҳигарии Франкро солҳои 768-814 шоҳ Карли Кабир идора мекард. Карли Кабир марди қоматбаланд, боқувват ва пуртоқат буд. Дар васфи ӯ сурудҳо эҷод кардаанд. Солноманависон корнамоӣ, хирадмандӣ ва адолатпарварии ӯро васф мекарданд.

Карли Кабир шоҳи ҷанговару далер буда, ба кишварҳои ҳамсоя бештар аз 50 маротиба лашкар кашида, ҳудудҳои давлати Франкро васеъ мекунад. Дар солҳои аввали ҳукмронии Карли Кабир ашрофон дар вилоятҳои асосии давлати Франк соҳиби заминҳои зиёд гардиданд. Онҳо ба ҳар восита мехостанд, ки мулкҳои худро васеъ намуда, дар ихтиёрашон шумораи зиёди деҳқононро дошта бошанд.

ДАВЛАТИ ФЕОДАЛӢ. Соли 751 дар муносибатҳои заминдорӣ таҳаввулоти ҷиддӣ ба амал омад. Ин падида дар натиҷаи аз ҷониби ашрофон тасарруф кардани замин ва тобеъ гардонидани деҳқонони озод ба амал омад. Тобеъшавии деҳқонон дар оғози асри VIII, вусъатёбии ин зуҳурот боиси аз байн рафтани деҳқонони озод шуд.

Дар натиҷа ду табақаи ба ҳам зидди ҷамъиятӣ - заминдорони калон ва деҳқонони тобеъро ба миён овард. Ин тамоил дар навбати худ ба муҳоҷиршавии қисме аз деҳқонон ва косибон сабаб шуд. Қисми дигари деҳқонон аз баҳри ҳама чиз гузашта, то дами марг ба тоату ибодат машғул гарднданд, то ки роҳиб ном гиранд. Ҳамин тариқ, шумораи роҳибон рӯз то рӯз меафзуд. Онҳо дайрҳо бунёд мекарданд. Роҳибон қасам ёд карда, дар дайрҳо то охири умр гӯшанишиниро мақсади ҳаётии худ медонистанд.

ҶАНГ БО ИТАЛИЯ ВА ИСПАНИЯ. Карли Кабир соли 774 нахустин бор ба Италия лашкар кашид ва баъди ин пайваста ба он ҷо лашкаркашиҳои худро идома дод. Оқибат шоҳигарии Лангобардияи воқеъ дар шимолии Италияро тобеъи худ гардонд. Лангобардия аввалин давлати ғайрифранкӣ буд, ки тобеъи давлати
 

-126-

Франк шуд. Карли Кабир худро "шоҳи франкҳо ва лангобардиҳо" эълон дошт. Забону фарҳанги онҳо аз якдигар фарқе надоштанд.

Азбаски амалиётҳои ҳарбии Карли Кабир дар самти Италия ба пирӯзӣ анҷомиданд, ӯ азм кард, ки Испанияи исломиро низ тасарруф намояд. Ҳуҷуми нахустини Карл дар самти Испания Соли 778 ба вукӯъ пайваст, ки он ба нокомӣ анҷом ёфт. Мусулмонони Испания чандин маротиба бар зидди франкҳо бархостанд. Соли 801 франкҳо Барселонаро, ки дар дасти арабҳо буд, соҳиб шуданд. Баъди чанде аксар қисматҳои шарқии Испания ба зери ҳокимияти  франкҳо дохил карда шуданд. То охири асри IX нуфузи франкҳо дар мулкҳои тобеъкардаи испанӣ хеле афзуд.

Карли Кабир бар зидди қабилаҳои  саксҳо ҷангида, пирӯзӣ ба даст оварда, онҳоро тобеъи худ гардонд. Бояд гуфт, ки қабилаҳои саксӣ дар сатҳи пасти тараққиёти ҷамъиятӣ қарор доштанд, ҳатто аз сохти авлодӣ берун буданд. Карли Кабир бо фишору таздид саксҳоро маҷбур намуд, ки дини масеҳӣ ва муносибатҳои  нави заминдориро қабул намоянд. Ӯ ҳокимияти давлати худро дар байни дарёҳои Рейну Элба ва вилояти Бавария низ паҳн намуд.

Карли Кабир баъди музаффарият бар кишвари саксҳо соли 800 ба шаҳри Рим дохил шуда,                                                                                        

-127-